Cây và quả Trụ Lông nhìn vẻ ngoài giống bưởi quý Phúc Trạch (Hương Khê, Hà Tĩnh). Nhưng nếu khẽ chạm tay vào, vuốt nhẹ theo thân quả khi đã vào độ chín, thì đúng là quả có lông tơ, trong suốt, nhám ráp nhè nhẹ đầu mấy ngón tay.

Khi quả còn non, lông phủ dày, đứng gần, nhìn rõ được bằng mắt thường. Thân quả hình trụ. Vì thế, để phân biệt với bòng, bưởi, cam lai, bà con nông dân thôn Ðại Bình đặt luôn cho nó cái tên ngồ ngộ: Trụ Lông.

Bổ quả ra, thớ múi đều tăm tắp, có mầu đỏ nhạt. Không có hương thơm, nhưng dư vị đầu lưỡi ngòn ngọt. Dư vị ấy đọng lại kéo dài cuối cuống lưỡi càng khiến du khách muốn ăn thêm. Bởi cái "vị" hiếm ấy như là sự chuyển hóa trung tính giữa vị ngọt đậm của bưởi Ðoan Hùng (Phú Thọ) với vị ngọt thanh của giống cam đường thường trồng ven sông Hiếu (Nghệ An).


Trái trụ lông làng Đại Bình

Nhờ loại quả quý này nhiều hộ dân trong xã Quế Trung và một số xã phụ cận đã khấm khá dần lên. Trồng Trụ Lông hiệu quả cao gấp mấy chục lần trồng lúa nước. Nhưng quả chỉ thật sự ngon nếu mua đúng giống gốc của thôn Ðại Bình. Cả thôn là "một vườn cây Nam Bộ thu nhỏ giữa lòng miền trung". Bởi ở đây, ken dày sầu riêng, măng cụt, lòng boong, cam hường, quít đỏ, sa-pu-chê... Thôn này nằm cạnh núi Hòn Ngang, ở mé bắc sông Thu Bồn, tiếp giáp Chiến khu Hòn Tàu. Qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ, vùng đất này bị chà đi, xát lại hàng nghìn lần. Nhưng, riêng thôn Ðại Bình không hề bị bom đạn, vẫn giữ nguyên dáng vẻ hàng trăm năm nay.


Đại Bình mùa trái cây.

Hiện nay, giống Trụ Lông đang được nghiên cứu và nhân giống để giữ gìn nguồn gen quý hiếm, tránh hiện tượng thoái hóa.

MĐ.