Sau những trận lụt triền miên vào cuối tháng 10 âm lịch, con sông quê cũng bao lần hung dữ đã mang phù sa tưới tắm trên cánh đồng làng, mẹ tôi cũng như bao người dân quê khác bắt đầu vụ mới trên đất phù sa ven sông nào bắp, dưa, các loại đậu.

Gần hai tháng sau, cây đậu vươn dài thân ngọn, nhất là đậu đen và đậu đỏ xanh tốt mỡ màng. Ra Giêng “ngày rộng tháng dài”, mẹ tôi lại tất bật chăm sóc luống rau cải, xà lách, tần ô, ngò ta. Tôi còn nhớ như in, mâm cơm vào những ngày đầu tháng Giêng luôn có món đọt (ngọn) đậu luộc chấm nước mắm tỏi, ớt, chanh; đọt đậu xào tỏi, bông bí xào tỏi... 

Đĩa ngọn đậu luộc thơm bùi đã để lại trong tôi nhiều nỗi nhớ.

Còn nhớ tuổi thơ tôi, vào những buổi chiều nghỉ học theo mẹ ra cánh đồng làng ven sông để phụ giúp lặt đọt đậu. Khi mặt trời gác núi, mẹ tôi mang mớ đọt đậu mà bà đã đựng trong cái nón về nhà để chế biến nhiều món ăn hấp dẫn như đọt đậu luộc chấm mắm, đọt đậu xào tỏi hoặc nấu canh với tép khô.

Đọt đậu hái về được mẹ rửa sạch, để ráo; vo qua phần lá cho hơi mềm để khi ăn có vị bùi, ngọt. Nước sôi mẹ cho ít muối hạt vào nồi rồi đổ đọt đậu ngập trong nước và dùng đũa trở đều, sau đó vớt ra rổ. Đợi khi đọt đậu nguội thì tiếp tục vo lại thành từng nắm vừa lòng hai bàn tay và vắt ráo nước, sau đó lại gỡ ra cho tơi và xếp lên dĩa. Thi thoảng, mẹ cũng chế biến món đọt đậu xào với tôm tép dưới sông, do cha bắt được. Song, món đọt đậu luộc chấm mắm là món ăn dân dã để ăn với cơm cũng đầy hương vị và rất ngon.

Ngày nay, cha mẹ tôi đã ra người thiên cổ, còn mái đầu tôi đã lên màu sương khói, nhưng mỗi lần nhìn ai thấp thoáng hái đọt đậu trong vườn, tôi lại nhớ về những chuỗi ngày thơ ấu. Bao nhiêu năm qua, do bận bịu làm ăn xa, nên tôi chưa có dịp về thăm quê cũ, nhưng trong những giấc mơ, tôi luôn ngóng trông về một cánh đồng ven sông Vu Gia ngày ấy đã thấm mặn mồ hôi của mẹ và cha nhỏ xuống luống cày, suốt cả cuộc đời làm lụng vất vả nuôi con.

Hôm nay, trong gió sớm chiều xuân trên vùng Tây Nguyên, nhìn vạt đậu nhà ai ven đường nở hoa tím biếc, tôi bỗng nhớ về người mẹ hiền dẫn tôi đi trên cánh đồng làng vào những mùa xuân năm ấy, lòng tôi bồi hồi bâng khuâng khó tả nhớ mãi câu ca: “Tháng giêng ăn đọt đậu bùi/ Bâng khuâng nhớ mẹ bùi ngùi ruột đau”…

TIÊN SA.