Những ghềnh đá Tam Hải là nơi lý tưởng cho rau xoa và các loài rong biển phát triển. Ảnh: H.LIÊN

Đặc sản thiên nhiên

Rau xoa vốn là loài rong biển có thân sợi, bám chặt vào các gành đá vùng cửa sông, cửa biển hay các gành đá vùng bãi cạn. Để lấy được mớ rau xoa, những phụ nữ ở Tam Hải phải đi dọc các gành đá tiếp giáp với biển, dùng tay bứt hoặc dụng cụ để nạo khoét lấy rau bám nhiều trong kẽ đá ẩm. Vào mùa có rau xoa, mỗi ngày một người có thể hái được 5 - 7kg đến cả chục ký rau tươi, phơi khô còn được dăm ba ký, với giá bán 300 - 400.000 đồng/kg thì thu nhập bạc triệu mỗi ngày. Theo nhiều phụ nữ làng biển, rau xoa phát triển mạnh từ tháng 3 - 4 kéo dài đến tận tháng 7 - 8 và rau xoa nhiều hay ít phụ thuộc vào thời tiết và con nước. Năm nay, mùa rau xoa đến sớm hơn mọi năm do thời tiết lạnh ít, nóng ẩm kéo dài. Không chỉ hái trên cạn, nhiều phụ nữ phải lặn biển mới hái được mớ rau ngon nên vất vả, gian nan bội phần. Họ thường chọn thời điểm triều xuống, con nước cạn để thu hoạch rau xoa. Một số người đi thuyền ra các đảo nhỏ nằm xa xa ngoài con sóng, đó là những nơi rau xoa mọc nhiều, chất lượng tốt.

Rau xoa thu hái về được người dân mang ra lựa kỹ, loại bỏ các chất tạp trộn lẫn, phơi giặt sạch dưới nước biển rồi đem phơi khô bảo quản. Trước khi chế biến món xu xoa, phải đem rong ngâm vào nước vài tiếng, sau đó bỏ vào nồi nước sạch theo tỷ lệ phù hợp, đun sôi, bỏ thêm nước cốt chanh, khi thấy rau tan ra, cho hỗn hợp sền sệt có màu đục là được. Để nguội hỗn hợp trên, đổ vào bát, thau nhôm hay khuôn đúc sẵn rồi để đông, thu được một loại thức ăn ngon, không giòn như rau câu mà dai nhẹ, bùi, thơm đậm hương vị biển. Xu xoa nấu từ rong biển vốn bổ dưỡng, có tính mát giải nhiệt khác với đông sương dạng bột mà thị trường sử dụng nhiều hiện nay để nấu xu xoa.

Quà tặng của biển

Vừa ghé Bãi Nồm, Tam Hải, ngồi xuống những chiếc võng mắc sẵn vào thân dừa mát rượi, chúng tôi được chị Mai, một hàng gánh xu xoa giới thiệu đặc sản Tam Hải với giọng dịu ngọt. Rồi chị nhanh chóng vớt một cục xu xoa đông trong hũ nhựa có chứa nước, cắt từng miếng nhỏ bỏ vào ly có đá, rồi chan lên trên một lớp đường đen thắng với gừng, không quên nặn vào ly nửa trái quật. Chị còn nói kèm theo: “Ăn để biết, thấy có khác biệt với loại xu xoa nơi khác không?”. Quả thật hương vị ly xu xoa thơm ngon hơn sức tưởng tượng của tôi, đậm hương vị hơn sương sa, xu xoa tại các hàng quán giải khát nhan nhản. Chị Đỗ Thị Hoa Mai (thôn Thuận An) chia sẻ, để đủ rau xoa bán giáp mùa, chị phải đi hái và thu mua thêm dự trữ. Rau xoa phơi khô có thể sử dụng trong vài tháng.

Xu xoa, món ăn đậm hương vị biển.

Chúng tôi phát hiện, nhiều người con Tam Hải ghé về quê, đi qua các hàng quán nhỏ, cũng không quên gọi một ly xu xoa giải khát vừa có giá bình dân, vừa thỏa nỗi nhớ của đứa con xa quê. Có câu: “Xu xoa vốn ít lời nhiều”, song món xu xoa trên đảo mà tôi có dịp thưởng thức rất đặc trưng, công phu, chứ không được nấu qua loa. Mấy ngày trên đảo, lúc tôi chuẩn bị về quê, cô Huỳnh Thị Tùng (thôn Đông Tuần) không quên dúi vào tay những bịch xu xoa to được bọc kỹ bằng bao ni lon chứa đầy nước để khi về tới nhà món ăn còn ngon, không bị dập bể do đường xa. Cô không quên kèm theo hai chai nước thắng đường thơm ngon và bảo: “Đồ ni cô đặt ở chỗ quen rất đảm bảo vệ sinh, lại ngon, lần sau ra cứ nói cô mua cho”... Chúng tôi đón nhận mấy bịch xu xoa và mấy món đặc sản biển phơi khô từ tay cô như với sự gói ghém ân tình của biển.

HOÀNG LIÊN